De huisvrouwen kochten de etenswaren dikwijls zelf op de verschillende markten, deftige burgeressen werden gevolgd door hun
maertre of dienstbode, die een mand of emmer droeg om de waren mee te nemen.
Schilderij door Floris Gerritsz. van Schooten 1590 –
1655
Schilderij van Jan Havickszoon Steen ca 1650
De mannen hielden zelfs bij de maaltijden hun hoeden op; alleen onder het gebed zetten zij uit eerbied even hun hoeden af. De kinderen moesten vaak staande het eten nuttigen.
De houten plankjes die men onder het brood legde, werden in de 17de eeuw beschilderd en bij de gegoede burgers door tinnen borden vervangen; bij rijke burgers kwamen zelfs zilveren schalen en sierlijke wijnglazen op tafel. Op de tafels lagen nog uitsluitend lepels en messen, want men at nog altijd de vaste spijzen met de vingers. Tijdens de maaltijd werden een kom en kan met water doorgegeven, om de handen te wassen.
Bij het ontbijt werd het bier in de loop van de 17de eeuw verdrongen door de koffie, die de Oostindische Compagnie aanvoerde. Uit China haalde deze Compagnie de thee, die aanvankelijk als medicijn voor allerlei kwalen werd aangeprezen.
In het midden van de 17de eeuw werd thee een gewone drank eerst bij de deftige, daarna ook bij de andere burger; rijke burgers kochten zelfs een kostbaar Chinees of Javaans theeservies.
De tabak vond meer en meer aftrek en vele mannen raakten verslaafd aan hun pijp. In de stad Gouda kwamen bekende pijpfabrieken en de lange Goudse pijpen werden in het gehele land gebruikt. Vaak hingen deze pijpen naast elkaar in een rek aan de wand.
